• УЙҒУР АВАЗИ
• 02 Шілде, 2010

Астана — келәчәккә тәлпүнгән шәһәр

6-июль — Пайтәхт күни. Бу пәқәт Астана шәһириниң турғунлири үчүнла алаһидә күн болуп һесапланмайду. Бу барлиқ қазақстанлиқларниң умумий мәйрими.

Мустәқил Қазақстанниң пайтәхти — Астана шәһириниң тәғдирини, көп әһвалларда Россия Федерациясиниң шималий пайтәхти Санкт-Петербургниң тарихиға, Нурсултан Назарбаевниң паалийитини болса, Петр Іниң ислаһатчилиқ хусусийитигә охшитиду. Һәқиқәтәнму, әгәр Петр І Россия үчүн «Европиға деризә» ачқан болса, Нурсултан Әбиш оғли Қазақстан үчүн «Евразияниң ишигини» кәң ачти. Дәрһәқиқәт, мошу икки дөләт рәһбириниң даналиғи шуниңдин ибарәтки, улар өз вақтиниң еқими билән әмәс, бәлки шуниңға қарши маңалиди.

Өз вақтида тарихчи Владимир Ключевский Петр Іни инсанийәт тарихида күндә туғуливәрмәйдиған бәхитлик шәхсләрниң қатариға қойған еди. Мошуниң һәммисини толуқ дәриҗидә Қазақстан Президенти Нурсултан Әбиш оғли Назарбаевқиму мунасивәтлик ейтишқа болиду. Немә үчүн? Буниңдин 12 жил илгири, мәмликәт ихтисади әндила боһрандин чиқип, бешини әндила көтириватқан 1998-жили Нурсултан Назарбаевниң мәмликәтниң пайтәхтини йешилзарлиққа пүркәнгән Алитағ бағридин Сарыарқа даласиниң төригә көчиришини һәтта Президентниң әтрапида жүргәнләрму ишәнмәслик билән қобул қилған еди. Мана нәқ шу чағда Нурсултан Назарбаевниң дөләт башқуруш таланти яққал көрүнди, чүнки униң ениқ стратегиялик плани бар еди. Қазақстанниң Тунҗа Президенти өзигә хас күч-ғәйрәт, ирадә вә Вәтинигә болған қизғин муһәббити билән илгәрки кеңәш җумһурийитидин һазир дунияниң көплигән йетәкчи дөләтлири һесаплишидиған мәмликәтни вуҗутқа кәлтүрәлиди. Қисқиси, у һәммини өзлирини бир хәлиқ, мустәқил Қазақстанниң хәлқи сүпитидә, бир мәмликәт сүпитидә һөрмәтләшкә мәҗбурлалиди, ишәндүрүп, көзини йәткүзәлиди. Уни аз дегәндәк, пүткүл дунияни Қазақстанни һөрмәтләшкә мәҗбурлиди.

Шу чағда, йәни йеңи пайтәхтни бәрпа қилиш һарписида, Президент өз вәтәндашлири алдида жирақни көрүшни билидиған дөләт әрбаби сүпитидә көрүнди.

Пайтәхтни көчириш басқучлуқ асаста әмәлгә ашурулди. Илгәрки Ақмола шәһиридә дәсләп Президент, Парламент, Һөкүмәт вә башқа бир қатар дөләт органлири ишқа киришти. Шу чағда йеңи пайтәхтниң йеңи нами тоғрилиқ талаш-тартиш, бәс-муназириләрму қанат яйди. Хелә узақ ойланғандин кейин Нурсултан Әбиш оғли «Астана» дегән шаиранә намни мақул көрүп, шуни таллавалди.

Мана шуниңдин бу ян 12 жил өтти. Әгәр образлиқ қилип ейтсақ, Ишим дәриясидинму талай сулар ақти. Бүгүнки таңда Астана миллий идеягә айлинип, униң арқилиқ Қазақстанни дуния тонуватиду. Шундақла чәт әллик дөләт вә җәмийәт әрбаплириниң тәкитлишичә, «Астана — келәчәккә тәлпүнгән шәһәр, Астана — «Қазақстан мөҗүзисиниң» асасий сири».

Һазир Астана — бу мәмликитимизниң келәчәккә интилишиниң рәмзи, Қазақстан ихтисадиниң локомотиви, дегән һәммини үмүтләндүрүп, тәврәндүридиған пикирләрни көп аңлаватимиз. Һәқиқәтәнму шундақ, буниңда һеч қандақ мубалиғә йоқ. Бирақ һәқиқәт йәнә шуниңдин ибарәтки, Астана — Дөләт рәһбири Нурсултан Назарбаевниң армини. Униң молчилиқта паравән яшайдиған, яш әвлатни Вәтәнгә, дөләт рәмизлиригә муһәббәт бағлаш роһида тәрбийиләйдиған өз ели тоғрилиқ армини. Күчлүк дөләт сүпитидә дуния бирләшмисиниң һөрмәт-еһтирамиға вә ишәнчисигә сазавәр Қазақстан тоғрилиқ арзуси. Шундақ екән, Президентниң алдин-ала пәмләш, жирақни көрүшни билиш хусусийити түпәйли биз бүгүн әйнә шундақ Қазақстанға вә униң жүриги һесапланған Астана шәһиригә егә болдуқ. Тәкитләш керәкки, бу әһвални техиму пәдәзләп-бояп көрситиш әмәс, бәлки һәққанийәтни ениқ баһалаватқан дуния бирләшмисиниң пикри. Мундақ дәп тәстиқлишимизни асаслаш үчүн, чәт әллик меһманлар, уларниң дөләт рәһбәрлири вә җәмийәт әрбаплири яки аддий туристлардин болушидин қәтъий нәзәр, Астанани көргәндә, қәд көтәргән бена-иншаәтләргә көз ташлиғанда «Мундақ иш пәқәт һәқиқий рәһбәрниңла қолидин келиду», дәп билдүргән инкаслирини кәлтүрсәк купайә болса керәк.

Һазир, аридин 12 жил өтүп шуни ишәшлик ейтишқа болидуки, Астана һәммә нәрсигә шәк-шүбһә билән қарайдиғанларниң «үмүтини» ақлимиди. Улар яш пайтәхтимиз тәрәққиятиниң дәсләпки басқучилирида барлиқ лайиһиләр жирақ өтмүшниң иши, дәп баһалиған еди. Амма ойлаштурулған, көңүлгә пүкүлгән реҗиләр шундақ сүръәтлик әмәлгә ашурулдики, һәтта әң әшәддий пессимистларму хаталашқанлиғини иқрар қилишқа мәҗбур болди. Чүнки һәммә нәрсә уларниң пикригә қарши өзгәргән еди.

Раст, «өзгириш» — абстракт чүшәнчә. Бирақ Астананиң мисалида у ениқ, математикилиқ асасқа егә дәп ойлаймиз. Буниң үчүн рәқәмләргә мураҗиәт қилайли. Әгәр буниңдин он икки жил илгири шу чағдики Ақмола шәһири турғунлириниң санини һазирқи пайтәхт аһалисиниң сани билән селиштурсақ, униң үч һәссидин ошуқ өскәнлигини байқап-билимиз. Мәсилән, шу чағда шәһәрдә 220 миңға йеқин адәм яшиған болса, һазир уларниң сани бир миллионға йетип қалди, десәк болиду. Йеңи селиниватқан өй-имарәтләр, спорт иншаәтлири, башқиму объектлар, кочилар, скверлар, миллий идеяни алға сүридиған монумент-һәйкәлләр… Қисқиси, уларниң һәммисини тәрипләп олтириш шәрт әмәс. Уларни биз өз көзимиз билән көрүп, қәлбимиз билән һис қиливатимиз. Мошуниң һәммиси, йәнә бир тәкитлисәк ошуқ әмәски, пәқәт өз мәмликитиниң улуғварлиғини арман қилип паалийәт елип бериватқан Дөләт рәһбириниң жирақни көрүшни билиши түпәйлила барлиққа кәлтүрүлди. Бу йәрдә Президентниң пайтәхтни көчирилгинигә он жил толушиға беғишланған тәнтәнилик мәҗлистики сөзини кәлтүрүшни тоғра көрүватимиз. «Мустәқиллик Астанани вуҗутқа кәлтүрди, өз новитидә, Астана бизниң Мустәқиллигимизни тәстиқләватиду вә риваҗландуруватиду.

Астана парлақ, күчлүк, гүлләнгән, барлиқ қазақстанлиқларни бирләштүрүватқан вә алға қарап интилған шәһәргә айланди.

Астана Вәтинимизниң жүригигә, хәлиқни бирләштүргән миллий идеягә айланди, у — хәлиқниң өз күчигә вә улуқ мәхситигә ишәнгәнлигиниң рәмзи».

Һәқиқәтәнму һазир Астана — Қазақстанниң йеңи тарихиниң сәһиписи. Чүнки пайтәхт мисалида пүткүл дөлитимизниң тәрәққияти тоғрилиқ гәп қилишқа болиду. Астана өзини бир қетим көргәнләрни һәйран қалдуруп вә өзигә мәптун қилип, хәлиқниң көз алдида өсүп-өзгириватиду. Униң мәхсити пүткүл Евразия кәңлигидики үлгилик шәһәр, мустәқил Қазақстанниң турақлиқ тәрәққий етишиниң дәвәтчиси болуштин ибарәт. Мәзкүр мақалиға чекит қоюштин авал Британия тарихчиси Алан Тейлорниң төвәндики пикрини кәлтүрүшни мувапиқ көрүватимән:

«Бисмарк жуқури дәриҗилик сәясий данишмән болған, бирақ униңға сәясәтчи-бәрпакарниң муһим хусусийәтлири йетишмәтти: у келәчәккә тамамән ишәнмәтти».

Шундақ екән, Нурсултан Назарбаевни сәясәтчи-бәрпакар дәп аташқа толуқ асас бар, чүнки у келәчәккә ишиниду. Келәчәкни вуҗутқа кәлтүргүчи болса, һазирқи вақитниң яратқучисидур. Нурсултан Назарбаевниң нәқ шундақ сәясәтчи екәнлигини биз бүгүн мәмликәтниң сүръәтлик тәрәққиятидин, униң пайтәхти Астананиң көркәм қияпитидин яққал көрүватимиз.

Шөһрәт МӘСИМОВ.