• УЙҒУР АВАЗИ
• 17 Мамыр, 2010

Җәңчиниң җәңгивар йоли

Мән Маливайдин Берлинғичә барған бу кишини көз алдимда башқичә тәсәввур қилған едим. Лекин сақилини қирип чүшириветип, бурутини, худди яш жигитләрдәк чекип, әндила 70тин алқиған адәмни әслитидиған киши: «Турсун Сидиров дегән мән болимән» дегинидә, униңдин «Турсун ака өйдиму?» дәп сориғиним үчүн оңайсизланғиним раст. Тәлийимгә, йеңи тонушум параңчи адәм болуп чиқти.

— 1943-жили 28-март күни Челәктин, Уйғур наһийәсидин болуп, җәми 230 адәм Алмутиға қарап пиядә сәпәргә чиқтуқ. Йолда икки қонуп, үчинчи күни шәһәргә йетип кәлдуқ, — дәп башлиди һекайисини ветеран. — Андин бизни «Арыс» дәп атилидиған станциягә елип кәлди. Бир ай тәйярлиқтин өткәндин кейин, Финляндия чегарисидин бирақла чиқтуқ. Мошу йәрдә мени алақичилар отрядиға бөлди. Йеңидин тонушқинимизға қаримай, он нәччә жигит өз ара һәзиллишип, раса күлүшиватқанда, ишик туюқсиз ечилип, бир офицер кирип кәлди. Орнимиздин учуп турдуқтә, сәп түздуқ. У өзини капитан Карбышев дәп тонуштурдидә, қолидики тизимға қарап, исим-фамилияләрни оқушқа башлиди. Новәт маңа кәлди.

— Турсун Сидиров!

— Мән, йолдаш капитан, — дәп җавап бәрдим.

У маңа синчилап қаравалғандин кейин, йениға чақиривелип, атиларчә бағриға басти. Капитанниң бу қилиғидин һәммимиз аң-таң. У өзиниң челәклик екәнлигини, мәһсулат тәйярлаш идарисидә ишлигәнлигини ейтқандин кейинла мәнму уни тонидим.

Аридин көп өтмәй, қатардики җәңчи Турсун Сидиров взвод командириниң ярдәмчиси болуп бәлгүлиниду. Финляндия чегарисида бир жил хизмәт қилғандин кейин, пиядә әскәрләр дивизияси тәркивидә Германия чегарисиға қарап силҗийду. Бир мәзгил бизниңкиләр, бир мәзгил немислар бесим болуп, уруш раса җиддийләшкән күнләрниң биридә Турсун акилар бир орманға келип йошуруниду.

— Немислар бир нәрсини сәздиму яки тәхминән аттиму, әйтәвир, «тревога» билән тәңла дүшмән зәмбирәклиридин етилған снарядлар биридин кейин бири орманға чүшүшкә башлиди, — дәп әсләйду алақичи-җәңчи Т.Сидиров әшу мудһиш күнләр һәққидә сөһбитини давам қилип. — Узақ йол жүрүп һарғанлиқтин, қаттиқ ухлап кәткән охшаймән. Бир чағда көзүмни ачсам, вал-вул йениватқан отниң йоруғида әскәрләрниң пайпетәк болуп, у яқтин-бу яққа жүгришип жүргинини көрдүм. Шу арида йеқинла йәрдә снаряд қомирип ташлиған бир қариғайниң астиға киривалған бир җәңчи мени шәрәт қилип чақиривалди. Иккимиз бир аз ятқандин кейин, түн қараңғусидин пайдилинип, ормандин қечип чиқтуқ. Шу Сергей исимлиқ рус жигити наһайити идрәклик болуп чиқти. У компастин пайдилинип, йол башлап маңди. Қосақ ач. Бир тәвлүктин кейин анчә чоң әмәс көлгә дуч кәлдуқ. Сергей йешинип суға чүштидә, маңа өзидин жирағирақ йәргә граната ташлашни тапшурди. Мошу усул билән бир челәктин ошуқ белиқ тутуп, йол озуғимизни қамдавалдуқ.

Шундақ қилип, улар үчинчи күни кеңәш әскәрлириниң штабиға йетип келиду. Кейин мәлум болушичә, һелиқи орманға йошурунған бир рота әскәрдин пәқәт әшу иккисила аман қалған екән.

Тәғдир дегән әҗайип қисмәтқу! Дәсләп Маливайдин Финляндиягә ташлиған әшу тәғдир әнди уни Чехословакия, Австрия билән Венгриягә елип келиду. Бу пәйттә уруш линияси Берлинға тақап қалған еди.

— Топ-тоғра 1-май күни Берлинға йетип кәлдуқ. Бу чағда биздин бурун шәһәргә киргән қисимлар һәр бир коча, һәр бир өй үчүн шиддәтлик җәң қиливататти. «Һәриму өлидиған чеғида бир чеқивалиду» дегәндәк, фашистлар ахирқи дәқиқиғичә җан талашмақта еди.

9-май күни фашист Германиясиниң үзүл-кесил тәслим болғанлиғи тоғрилиқ хәвәр радио арқилиқ елан қилинғанда, Берлинниң тамлири «ура» садасидин зил-зилигә кәлди...

Ғалибийәт күнини Берлинда қарши алған қатардики җәңчи Турсун Сидиров бу күнләрдә Ғалибийәтниң 65 жиллиғини вә өзиниң мубарәк 85 яшлиғини  туғулуп өскән жути, узун жиллар йеза егилиги саһасида бригадир болуп ишлигән, әҗри сиңгән Маливай йезисида нишанлимақта.

Мәһәмәтҗан

ҺАПИЗОВ.

Әмгәкчиқазақ наһийәси.