• УЙҒУР АВАЗИ
• 13 Маусым, 2011

Уйғур театри Түркиядә вә Астанада өткән фестивальларға қатнашти

Бийил апрель ейида Түркияниң Кония шәһиридә болуп өткән түркий тиллиқ хәлиқләрниң «Бир аваз — миң нәпәс» намлиқ төртинчи Хәлиқ ара театрлар фестивалиға Қ.Ғоҗамияров намидики җумһурийәтлик дөләт Уйғур музыкилиқ комедия театри таҗик режиссери Барзу Абдураззақов сәһниләштүргән Тимур Зулпиқаровниң «Дәрвишниң муһәббити, данишмәнлиги вә өлүми...» намлиқ спектакли билән қатнашти. Кәспий театрниң немигә қадир екәнлигини, иҗат мәйданидики униң нәпәсини намайән қилиш үчүн һәр хил конкурс, фестивальларға қатнишип, мусабиқиға чүшүшни һәр қандақ иҗадий коллектив арзу қилиду. Мошу турғидин биз, елимиздики театр тәнқитчилириниң жуқури баһасиға еришкән «Дәрвишниң муһәббити, данишмәнлиги вә өлүми...» намлиқ сәһнә әсәригә қатнашқучи актерлар, жуқури җавапкәрликни һис қилған һалда, көтирәңгү кәйпиятлар илкидә сәпәргә атландуқ. Фестивальниң тәшкилий комитетиға вакаләтән сайипханлар бизни Стамбул шәһиридә иллиқ күтүвалди вә автобусларға олтарғузуп, Кония шәһиригә елип кәтти. Шәһәр өзиниң таза-сәрәмҗан, яп-йешил дәрәқзарлиғи, меһмандост адәмлири билән бирдинла диққитимизни җәлип қилди. Фестивальға қатнишиш үчүн һәр хил мәмликәтләрдин қәдәм тәшрип қилған чәт әллик сәнъәткарлар билән биллә, бәш юлтузлуқ «Rіxos» меһманханисиға орунлаштуқ. Әтиси әтигәнлиги он икки мәмликәтниң сәньәткарлиридин тәшкил тапқан мәйрәм иштракчилири Ататүрк һәйкили орунлашқан чоң мәйданға атландуқ. Түркия мәмликитиниң һулини қурған бүйүк әрбап һәйкили алдида тазим қилғандин кейин, Кония шәһириниң мәркизий кочилириниң биридә һәр милләт нахша-сазлиримизни яңритип, мәйрәм шадиянисиға пүркәнгән шәһәр аһалисиниң диққитини өзимизгә җәлип қилиштуқ. У күни, худди шәһәр аһалисиниң һәммиси дегидәкла өз ишлирини бир тәрәпкә қайрип қоюп кочиға чиқип кәткәндәк билинди бизгә. Уларму бизниң нахша-уссуллиримизға җор болушти. Андин көп өтмәй, биз шәһәр һакимийити алдидики мәйданға йетип бардуқ. Фестивальниң рәсмий ечилиш тәнтәниси Түркия дөлитиниң гимни билән башланди. Андин шәһәр һакими Айдын Незих Догань фестиваль қатнашқучилириға салам йоллиди:

— Кония – түрк тили – дөләт тили дәп рәсмий елан қилинған гөзәл кәнт, – дәп сөзини башлиди натиқ. — Әсирләр бойи билим, сөйгү вә хуш чақчақни бойиға сиңдүргән бүгүнки әвлат өз диярида мана бийил төртинчи қетим дуниядики түркий тиллиқ қериндашлиримизниң җуғини җәм қилип, чоң мәйрәм уюштуруватиду. Бу фестиваль хелә жилдин бу ян әнъәнигә айланди. Умумән, театр «инсанға инсан һәққидә һекайә қилиш» сәнъитидур. Шуңлашқиму сәнъәт адәмләрни йеқинлаштуриду. Милләт вә еләтләрниң бир-бирини техиму йеқиндин чүшинишидә йәнә шу, сәнъәтниң чоң роль ойнайдиғанлиғи талашсиз.

Андин тәбрик сөз билән минбәргә көтирилгән Кония дөләт театриниң мудири – фестивальниң бәдиий рәһбири Томирис Четинель Чухадароглу, умумий Түркия дөләт театрлириниң мудири Леми Билгин қатарлиқ намайәндиләрниң иллиқ ләвзидин кейин фестиваль өз ишини башлиди. Дәсләп Чуваш Җумһурийитиниң М.Сеспель намидики өсмүрләр театри «Күмүч армия» намлиқ сәһнә әсәрини намайиш қилди. Әтиси новәт М.Әвезов намидики Қазақ академиялик драма театри сәһниләштүргән Т.Ахметжанниң «Рәссам вә гөзәл қиз» намлиқ муһәббәт мавзусиға беғишланған драмисиға кәлди. Спектакльдин кейинки өткүзүлгән қизғин бәс-муназиридә бу қазақстанлиқ қоюлум жуқури сәһнә мәдәнийити билән һәммидә иллиқ пикир һасил қилди. Андин Қазан шәһиридики Г.Кариев намидики Татарстан дөләт өсмүрләр театри Абдурахман Җамийниң «Йүсүп – Зүләйха» намлиқ дастани асасида йезилған драмини намайиш қилди. Хәйрият, 17-апрель күни новәт Уйғур театриға берилди. Биз тамашибинлар диққитигә, жуқурида тәкитләнгинидәк, «Дәрвишниң муһәббити, данишмәнлиги вә өлүми...» намлиқ драмимизни һавалә қилдуқ. Спектакльдин кейин болған муһакимидә фестиваль рәһбәрлиги вә һәр хил театрлар вәкиллири Уйғур театриниң бу сәһнә әсәригә өзлириниң жуқури баһасини бәрди.

— Уйғур театриниң бу спектакли һәммимизни наһайити тәсирләндүрди, – деди адил қазилар әзаси — Қазақстан Җумһурийитиниң хәлиқ артисти, М.Әвезов намидики Қазақ дөләт академиялик театриниң бәдиий рәһбири, профессор Есмухан Обаев. – Мениңчә, бу фестиваль даирисидә көрситиливатқан әң сүпәтлик, чоңқур мәзмунлуқ спектакльларниң бири. Шуни ишәшлик ейталаймәнки, әгәр силәр бүгүнки Қазақстан театр сәнъитиниң қайси дәриҗидә тәрәққий етиватқанлиғини билгүңлар кәлсә, мәрһәмәт, Уйғур театри униңға толуқ җавап бериду. Бу талантлиқ коллектив елимиздики театр сәнъитиниң жуқури үлгисини намайән қилиду.

Спектакльдики актерлар маһарити, режиссура, сценография һәққидә пикирлирини изһар қилған башқиму шәхсләр өзлириниң жуқури баһасини берип, миллий театримизға йәниму чоң иҗадий утуқларни тилиди.

Фестиваль күн тәртиви бойичә биздин кейин өз маһаритини намайиш қилған Македонияниң Түрк миллий театри, Молдавияниң М.Чакыр намидики Гагауз миллий театри, Кония дөләт драма театри, Украинидин кәлгән Қирим татарлириниң театри, М.Ғафур намидики Башқуртстан академиялик драма театри, Анкара дөләт драма театри вә Мәхтумқули намидики Түркмәнстан миллий музыкилиқ драма театри өзлириниң «Қара қәләм», «Бояқчи», «Җим-җитлиқ ишиги», «Ялғуз юлтуз», «Ахмет Зеки», «Нарния күндилиги», «Алиса мөҗүзиләр диярида», «Муһәббәт вә һәсрәт», «Оркестр» намлиқ сәһнә әсәрлирини тамашибинлар диққитигә һавалә қилди. Бир тәкитләп кетидиған йери, фестивальни уюштурғучилар униң қатнашқучилирини адәттикидәк һәр хил номинациялар бойичә мукапатлашниң орниға һәммигә бирдәк соғиларни тапшуруп, өзлириниң иллиқ пикирлири, тамашибинлар алқиши, гүлдәстилири билән көңлини елишни әвзәл көрүпту. Биз Түркияниң Кония шәһиригә болған он бәш күнлүк сәпиримиздин әйнә шундақ яхши тәсиратлар илкидә қайттуқ.

***

Йеқинда Астана шәһиридә елимиз мустәқиллигиниң 20 жиллиғиға беғишланған җумһурийәт-лик сәнъәт фестивали болуп өтти. У Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң қоллап-қувәтлиши вә Қазақстан Җумһурийити Мәдәнийәт министрлиги билән «Қазақстан халқының рухани даму қоры» акционерлиқ җәмийитиниң һамийлиғида уюштурулди.

Бу мәдәний чарә-тәдбирниң мәхсити елимиздики милләтләр ара разимәнликни күчәйтиштин, Қазақстан хәлқиниң мәдәнийәтләр ара диалогини техиму тәрәққий әткүзүштин ибарәт болди.

Фестивальға Қазақстан миллий театри, Қ.Қуанышбаев намидики Қазақ музыкилиқ драма театри, М.Горький намидики Рус драма театри, Қ.Ғоҗамияров намидики җумһурийәтлик Уйғур музыкилиқ комедия театри, җумһурийәтлик Корей музыкилиқ комедия театри, җумһурийәтлик Немис драма театри вә Җәнубий Қазақстан вилайәтлик Өзбәк драма театри қатнашти. Һәр бир театр коллективи тамашибинлар диққитигә ахирқи икки-үч мәвсүмдә премьериси болуп өткән қазақстанлиқ драматургларниң сәһнә әсәрлирини һавалә қилди.

Қоюлумлар К.Байсейитова намидики Миллий опера вә балет театриниң, Қ.Қуанышбаев намидики Қазақ музыкилиқ драма театриниң сәһнилиридә көрситилди.

Фестиваль қаидиси бойичә ғалиплар «Әң яхши спектакль», «Әң яхши режиссерлуқ йешим», «Қазақ драматургиясини утуқлуқ өзләштүргини үчүн», «Әң яхши миллий драмилиқ әсәри», «Әң яхши иҗра қилинған аял роли», «Әң яхши иҗра қилинған әр роли», «Әң утуқлуқ дебют», «Тамашибин мәптункари» номинациялири бойичә ениқланди.

Шундақ қилип, елимизда паалийәт елип бериватқан йәттә миллий театр арисида мусабиқә башланди. Алди билән Корей театри сәһнигә Тхай Дян Чунниң «Хынбу вә Нольбу» намлиқ спектаклини елип чиқти. Фестивальниң иккинчи вә үчинчи күнлири Җәнубий Қазақстан вилайәтлик Өзбәк драма театри И.Зайировниң «Қәриз» драмисини, Немис театри С.Мрожекниң «Мустәқиллик», М.Горький намидики Рус драма театри вә Қ.Ғоҗамияров намидики Уйғур музыкилиқ комедия театри Ә.Оразбековниң «Бир түп алма» намлиқ драмисини, Қ.Қуанышбаев намидики Қазақ драма театри Д.Рамазанниң «Кеңесары-Күнімжан», Қазақстан Милләтләр театри Д.Исабековниң «Бәхит қуши» намлиқ сәһнә әсәрлирини астаналиқ тамашибинлар диққитигә тәғдим қилди.

Мусабиқә йәкүни бойичә жуқурида аталған номинацияләр бойичә барлиқ театрлар коллективлири өзлириниң тегишлик баһасини алди. Җүмлидин Уйғур театриниң «Бир түп алма» (тәрҗимиси Г.Насированиң, режиссери Ә.Искәндәров) спектакли «Тамашибин мәптункари» номинацияси бойичә, әнди мәзкүр спектакльдики баш қәһриман обризини яратқан Қазақстан Җумһурийитиниң хизмәт көрсәткән артисти Реһангүл Мәхпирова болса, «Әң яхши иҗра қилинған аял роли» номинацияси бойичә мукапатларға муйәссәр болди. Тунҗа қетим өткүзүлгән бу фестивальда икки номинация бойичә тәғдирлинип, астаналиқ тамашибинларниң вә жюри әзалириниң жуқури баһасиға еришкәнлигимиз — мәзкүр әсәрни сәһниләштүргән режиссер, «Мәдениет қайраткері» бәлгүсиниң саһиби Әзиз Искәндәров вә спектакльға қатнашқучи актерлар Заһидәм Нәсирдинова, Пәрһат Давутов, Рустәм Ниязов, Саһирәм Шәрипова, Ғәйрәт Тохтибақиев, Рисам Мамутов, рәссам Рустәм Мусаевтин тәркип тапқан иҗадий топниңла әмәс, бәлки пүткүл театримизниң чоң утуғи вә хошаллиғи, әлвәттә.

Гүлбаһар НАСИРОВА,

Қ.Ғоҗамияров намидики җумһурийәтлик дөләт Уйғур музыкилиқ комедия театри Әдәбият бөлүминиң башлиғи.